Truyền thông là một hiện tượng phức tạp, bao gồm nhiều yếu tố tác động qua lại lẫn nhau. Chính vì vậy, chúng ta cần kết nối những yếu tố đó một cách logic trong từng mô hình cụ thể để nhận định tổng quan hiện tượng truyền thông. Có thể gọi đó là các mô hình truyền thông, các lý thuyết truyền thông.
Mô hình truyền thông là gì?
Các mô hình truyền thông là dạng thức biểu hiện cụ thể, đầy đủ lý thuyết truyền thông và phản ánh mối liên quan của các yếu tố trong quá trình thực hiện truyền thông. Quá trình truyền thông diễn ra theo trình tự tuyến tính thời gian với các yếu tố tham dự chính dưới đây:
Nguồn
Nguồn sẽ là yếu tố mang thông tin tiềm năng và cũng là yếu tố khởi xướng quá trình truyền thông. Nguồn phát là một người hay một nhóm người, tổ chức, mang trong mình nội dung thông tin (thông điệp), trao đổi (mục đích lan truyền) với người khác hay nhóm xã hội khác. Thường có nguồn chính thức và phi chính thức.
Thông điệp
Thông điệp là yếu tố mang nội dung thông tin được trao đổi từ nguồn phát đến các đối tượng tiếp nhận. Thông điệp chính là những tình cảm, tâm tư, đòi hỏi, mong muốn, ý kiến, kinh nghiệm sống, tri thức khoa học – kỹ thuật, hiểu biết,… được mã hoá theo một hệ thống ký hiệu nào đó.
Hệ thống này luôn đảm bảo cả bên phát hành và bên nhận tin cùng chấp nhận và có chung cách hiểu (có khả năng giải mã). Tiếng nói, chữ viết, hệ thống biển báo, hình ảnh, cử chỉ biểu đạt,…của con người được sử dụng để chuyển tải thông điệp.
Đối với các mô hình truyền thông, thì thông điệp truyền thông là tập hợp ký hiệu có cấu trúc chặt chẽ, mang ý nghĩa, được dùng để trao đổi giữa chủ thể và công chúng hay nhóm đối tượng truyền thông.
Thông điệp
Kênh truyền thông
Trong các mô hình truyền thông, kênh truyền thông chính là phương tiện, con đường, cách thức chuyển tải những thông điệp từ nguồn phát đến đối tượng tiếp nhận.
Dựa vào tính chất, đặc điểm chi tiết, người ta sẽ chia truyền thông thành các loại hình khác nhau như: truyền thông cá nhân, truyền thông nhóm, truyền thông đại chúng, truyền thông trực tiếp, truyền thông gián tiếp, truyền thông đa phương tiện…
Ngày nay, kỹ thuật và công nghệ số đang tạo ra rất nhiều khả năng vô tận cho quá trình truyền dẫn, quảng bá, giao tiếp và sáng tạo thông điệp truyền thông.
Kênh truyền thông
Người nhận
Người nhận hay công chúng, nhóm đối tượng được nói đến trong các mô hình truyền thông chính là cá nhân hay nhóm người tiếp nhận thông điệp. Hiệu quả của truyền thông được nhận định trên cơ sở các thay đổi về nhận thức, thái độ và hành vi xã hội của công chúng, nhóm đối tượng tiếp nhận cùng những hiệu ứng xã hội do truyền thông đem lại.
Trong các mô hình truyền thông, nguồn phát và đối tượng tiếp nhận có thể đổi chỗ cho nhau, tương tác hoặc đan xen vào nhau. Về mặt thời gian, nguồn phát sẽ hiện thực hành vi khởi phát quá trình truyền thông.
Người nhận
Phản hồi
Phản hồi trong các mô hình truyền thông là thông tin ngược, dòng chảy của thông điệp từ công chúng, nhóm đối tượng tác động trở lại nguồn phát. Ở đây sự phản hồi là thước đo hiệu quả của hoạt động truyền thông đang diễn ra.
Trong một số trường hợp khác, mạch phản hồi có kết quả bằng không hoặc không đáng kể. Điều đó có nghĩa là thông điệp phát ra ít hay tâm chí là không tạo được sự quan tâm của công chúng, nhóm đối tượng truyền thông.
Do đó có thể nói, dòng phản hồi càng lớn về quy mô và cường độ thì năng lực, hiệu lực các mô hình truyền thông càng cao và càng dễ tạo hiệu quả truyền thông.
Phản hồi
Nhiễu
Đối với các mô hình truyền thông nhiễu là yếu tố sẽ gây ra sự sai lệch rất khó dự tính được trước trong quá trình truyền thông (tiếng ồn, tin đồn, các yếu tố tâm lý, kỹ thuật…) dẫn đến tình trạng thông điệp, thông tin bị tiếp nhận sai lệch.
Các yếu tố khác
Có thể thấy, quá trình vận hành các mô hình truyền thông còn tính đến một số yếu tố khác. Điển hình là hiệu lực và hiệu quả truyền thông.
Hiệu lực ở các mô hình truyền thông có thể hiểu là khả năng tạo ra hiệu ứng ở công chúng, nhóm đối tượng truyền thông, thu hút được sự chú ý, sự tham gia từ công chúng, nhóm đối tượng truyền thông.
Hiệu quả đối với các mô hình truyền thông thường là những hiệu ứng xã hội về hành vi, nhận thức, thái độ xã hội của công chúng, nhóm đối tượng do truyền thông tạo ra, phù hợp với mong đợi của nhà truyền thông.
Có thể thấy hiệu lực và hiệu quả luôn có mối quan hệ biện chứng chặt chẽ với nhau, có thể có quan hệ thuận và quan hệ nghịch.
Như vậy có thể nói, các mô hình truyền thông là những bản vẽ, các bảng, các biểu đồ, lược đồ, sơ đồ, các hình tượng… được sử dụng để quy chiếu những ý kiến phức tạp về cách biểu đạt mang tính chất đồ hoạ, từ đó cho phép dễ nhận biết và nhận thức sâu sắc hơn, ở nhiều góc độ khác nhau với một khái niệm rất phức tạp như truyền thông.
Các yếu tố khác trong truyền thông
Các mô hình truyền thông phổ biến hiện nay
Về các mô hình truyền thông, hiện nay trên thế giới tồn tại nhiều mô hình truyền thông khác nhau. Tuy nhiên những mô hình được kể đến sau đây, hiện đang được ứng dụng rất nhiều trên thực tế.
Mô hình truyền thông theo giai đoạn
Quá trình truyền thông diễn ra theo những bước nhất định mà chúng ta có thể hình dung thông qua các mô hình sau:
- Hoạt động trước khi truyền thông, hai nhóm người ở hai không gian A và B chưa có sự hiểu biết và thông cảm chung.
Mô hình truyền thông theo giai đoạn
Những nhóm người nói trên có mối liên hệ truyền thông hợp nghĩa là cùng có chung một tập hợp những tín hiệu của sự chú ý, quan tâm chung.
- Những tín hiệu này có thể là ngôn ngữ viết, ngôn ngữ nói, nhìn hay động tác. Muốn truyền thông có hiệu quả phải có kinh nghiệm sống của những nhóm người có sự chú ý và quan tân chung đến cùng một lợi ích. Sau khi truyền thông, mô hình giữa hai nhóm A và B được biểu thị như sau:
Sơ đồ mô hình truyền thông theo giai đoạn
Trong mô hình trên A và B là không gian sông của hai nhóm người. Phần chồng lên nhau (kẻ gạch) là môi trường cho “truyền thông” giữa hai nhóm. Chính nhờ sự giao tiếp này đã tạo nên hiệu quả trong quá trình truyền thông.
Mô hình truyền thông của Harold Lasswell
Một trong các mô hình truyền thông hiện được sử dụng nhiều ngày nay là mô hình truyền thông Harold Lasswell (Harold Lasswell là nhà chính trị học nổi tiếng người Mỹ). Khi mô hình này đưa ra thì lập tức đã được mọi người chấp nhận vì nó đơn giản, dễ hiểu và thông dụng.
Mô hình truyền thông của Harold Lasswell
Mô hình này bao gồm các phần tử chủ yếu của quá trình truyền thông, trong đó:
- S – Ai? (Source, Sender): Nguồn, người cung cấp, khởi xướng.
- M – Nói, đọc, viết gì? (Message): Thông điệp, nội dung thông báo.
- C- Kênh (channel): Bằng kênh nào, mạch truyền nào.
- R – Cho ai?(receiver): Người tiếp nhận, nơi nhận.
- E – Hiệu quả (effect): Hiệu quả, kết quả của quá trình truyền thông.
Với mô hình này của Harold Lasswell, mọi việc nghiên cứu có thể được tiến hành và tập trung vào những phần tử đó.
- Phân tích nguồn (S): Ai là người cung cấp?.
- Phân tích nội dung (M): Thông điệp truyền tải chứa đựng gì?.
- Phân tích phương tiện (C): Kênh nào được sử dụng và sử dụng như thế nào?.
- Phân tích đối tượng (R): Ai là người nhận?.
- Phân tích hiệu quả (E):Thay đổi hành vi ra sao? Thông tin được phản hồi thế nào?.
Mô hình truyền thông của Claude Shannon
Trong các mô hình truyền thông phổ biến hiện nay, thì mô hình của Claude Shannon được cải tiến dựa dựa trên mô hình của Harold Lasswell.
Dựa theo lý thuyết thông tin, điều khiển học (Cybernetics) của Claude Shannon và một số nhà nghiên cứu khác, quá trình truyền thông còn được bổ sung thêm hai yếu tố: Hiện tượng nhiễu (Noise) và phản hồi (Feedback). Vì thế, mô hình của Harold Lasswell có thể bổ sung như sau:
Mô hình truyền thông của Claude Shannon
Ở mô hình này, phản hồi (Feedback) được hiểu là sự tác động ngược trở lại của thông tin từ phía người tiếp nhận đối với người truyền tin. Phản hồi là phần tử thiết yếu để điều khiển quá trình truyền thông, làm cho quá trình truyền thông được liên tục từ nguồn đến đối tượng tiếp nhận và ngược lại.
Nếu quá trình truyền thông không có phản hồi, thông tin chỉ được xem là một chiều và mang tính áp đặt.
Nhiễu (Noise) luôn tồn tại trong quá trình truyền thông. Nó là hiện tượng thông tin truyền đi bị ảnh hưởng bởi các điều kiện của tự nhiên và xã hội, phương tiện kỹ thuật… gây ra sự sai lệch hay kém chất lượng về nội dung thông tin cũng như tốc độ truyền tin.
Có thể nói, nhiễu là hiện tượng cần được xem xét, và được coi như một hiện tượng đặc biệt trong quá trình lựa chọn kênh để xây dựng nội dung thông điệp. Các dạng nhiễu có thể có như vật lý, cơ học, luân lý, tôn giáo, môi trường, cung độ, lứa tuổi, giới tính, ngôn ngữ, học vấn, dân tộc v.v…
Mặt khác, nhiễu vẫn luôn được coi là quy luật của quá trình truyền thông, nếu biết xử lý nhiễu sẽ tăng thêm hiệu quả cho quá trình truyền thông.
Ứng dụng của các mô hình truyền thông
Ứng dụng chính của các mô hình truyền thông thường không được định nghĩa bởi công nghệ, cũng không phải phải các nhà báo hay các kỹ thuật mà họ sử dụng. Thay vào đó, các nguyên tắc và mục đích của truyền thông được xác định bởi một cái gì đó nhiều hơn cơ bản. Có thể nói đơn giản đó là tin tức chức năng trong cuộc sống của người dân.
Tin tức là một phần của truyền thông mà giữ chúng tôi thông báo về các sự kiện thay đổi, vấn đề, và các nhân vật trong thế giới bên ngoài. Mặc dù nó có thể là thú vị hoặc thậm chí giải trí, giá trị quan trọng nhất của tin tức là một tiện ích để trao quyền cho các thông tin.
Do đó ứng dụng của các mô hình truyền thông là cung cấp cho công chúng những thông tin mà họ cần để đưa ra quyết định tốt nhất có thể về cuộc sống của họ, cộng đồng, xã hội của họ, và chính phủ của họ.
Ứng dụng của mô hình truyền thông
Bài viết trên đây là thông tin cũng như ứng dụng của các mô hình truyền thông mà Mạnh Tường Media muốn chia sẻ đến bạn. Các thông tin này sẽ giúp bạn có những định hướng chính xác cho các dự án Marketing của mình. Truyền thông là một nguồn tài nguyên lớn với tiềm năng phát triển mạnh mẽ, việc lựa chọn ứng dụng nó là quyết định sáng suốt với nhiều cơ hội phát triển thương hiệu lâu dài.
Nếu các bạn hay các doanh nghiệp, vẫn còn đang loay hoay trong các chiến lược Marketing, truyền thông cho thương hiệu của mình. Mạnh Tường Media sẽ là công ty quảng cáo – truyền thông uy để giúp bạn triển khai các chiến lược Marketing thương hiệu một cách có hiệu quả nhất. Mọi thông tin chi tiết xin vui lòng liên hệ thông qua các cách thức sau đây:
CÔNG TY TRUYỀN THÔNG QUẢNG CÁO MẠNH TƯỜNG MEDIA
- Website: https://manhtuongmedia.com/
- Hotline: 036.288.42.72 – 0819.328.488
- Địa chỉ: 4/1/7 Hoàng Việt, Phường 4, Quận Tân Bình, TP. Hồ Chí Minh
- Facebook: https://www.facebook.com/manhtuongmedia.digitalmarketing
